Μήπως τα «έξυπνα» κινητά μας κάνουν τεμπέληδες;

Το 2020 το 80% του ενήλικου πληθυσμού στον κόσμο θα διαθέτει (τουλάχιστον) ένα «έξυπνο» τηλέφωνο. Πέρυσι οι χρήστες των smartphones ξεπέρασαν για πρώτη φορά το «φράγμα» των 2 δισεκατομμυρίων.
Μια εικόνα της Γης που κατακλύζεται
από οθόνες «έξυπνων» κινητών και βασικό τίτλο «Ο πλανήτης των smartphones» επέλεξε για το εξώφυλλό του ο Economist, στο τεύχος που κυκλοφόρησε στις 28 Φεβρουαρίου. Μέσα στο περιοδικό, το αφιέρωμα με τον ομώνυμο τίτλο ξεκινούσε με το γεγονός ότι τα smartphones είναι ήδη το γκάτζετ με τον μεγαλύτερο αυξητικό ρυθμό πωλήσεων στην ιστορία των ηλεκτρονικών προϊόντων, χάρις στις οποίες οι χρήστες ξεπέρασαν μέσα στο 2014 για πρώτη φορά το «φράγμα» των 2 δισεκατομμυρίων. Χρήστες που θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται, με συνέπεια το 2020 το 80% του ενήλικου πληθυσμού στον κόσμο να διαθέτει (τουλάχιστον) ένα «έξυπνο» τηλέφωνο. Το τεύχος του Economist είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα από αμέτρητα θέματα για τα «έξυπνα» κινητά, που συμφωνούν πως ένας βασικός λόγος για τη δημοφιλία των smartphones είναι πως κάνουν πιο εύκολη την καθημερινότητα ώστε, για παράδειγμα, να μπορεί κανείς σε ελάχιστα δευτερόλεπτα να βρει π.χ. οδηγίες για τον προορισμό του ή άλλες πληροφορίες. Ωστόσο, άρθρο Καναδών ερευνητών, που δημοσιεύτηκε στις αρχές Μαρτίου στο επιστημονικό περιοδικό Computers in Human Behavior, υποστηρίζει πως αυτή η ευκολία έχει αρνητικό αντίτιμο για ορισμένους ανθρώπους, κάνοντάς τους διανοητικά «τεμπέληδες» αφού εξασκούν ολοένα λιγότερο το μυαλό τους.

Οι επιστήμονες προέρχονται από το Πανεπιστήμιο του Βατερλό και βάσισαν το άρθρο τους σε τρεις έρευνες, στις οποίες πήραν μέρος 660 εθελοντές. Με αυτές, διαπίστωσαν πως οι χρήστες «έξυπνων» τηλεφώνων με διαισθητικό τρόπο σκέψης –δηλαδή όσοι βασίζονται περισσότερο στο ένστικτό τους για να πάρουν αποφάσεις– προτιμούν πολύ συχνά τις δυνατότητες αναζήτησης της συσκευής τους, παρά να επιστρατεύσουν το μυαλό τους. Ετσι, εμφανίζουν σημάδια πνευματικής «οκνηρίας» που δεν θα υπήρχαν χωρίς τα smartphones.

«Οι συγκεκριμένοι χρήστες θα αναζητήσουν πληροφορίες που στην πραγματικότητα γνωρίζουν ή θα μπορούσαν να μάθουν εύκολα, αλλά θέλουν να αποφύγουν την προσπάθεια», λέει στο σάιτ του ιδρύματος ο Gordon Pennycook, υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Ψυχολογίας του πανεπιστημίου και ένας από τους συγγραφείς του άρθρου. Στον αντίποδα πάντως, βρίσκονται όσοι χαρακτηρίζονται από αναλυτικό τρόπο σκέψης, δηλαδή όσοι αναζητούν πιο διεξοδικά την πιθανή απάντηση σε ένα πρόβλημα, λαμβάνοντας υπόψη αρκετές εκδοχές. Κι αυτό, γιατί οι έρευνες έδειξαν πως καταφεύγουν λιγότερο στο κινητό τους.

Οι επιστήμονες μελέτησαν τις συνήθειες χρήσης των smartphones, σε συνδυασμό με τις λεκτικές και μαθηματικές δυνατότητες των εθελοντών. Ετσι, διαπίστωσαν πως οι εθελοντές με τις πιο αναπτυγμένες γνωστικές δεξιότητες αναζητούσαν σπανιότερα πληροφορίες μέσω του τηλεφώνου τους. «Οι μελέτες μας δείχνουν πως υπάρχει συνάφεια ανάμεσα στην έντονη χρήση του smartphone και τις χαμηλότερες γνωστικές επιδόσεις», τονίζει ο Pennycook. «Ωστόσο, για να απαντηθεί το κατά πόσο τα ίδια τα κινητά επηρεάζουν αρνητικά αυτές τις επιδόσεις θα χρειασθούν περισσότερες έρευνες στο μέλλον».

Οπως προσθέτει, η ολοένα λιγότερη εξάσκηση του μυαλού είναι πιθανό να επιδεινώνει την επίδραση που έχει η βιολογική γήρανση στις εγκεφαλικές λειτουργίες.